Thực tế cho thấy, nhiều vụ án hành chính dù đã có phán quyết cuối cùng nhưng việc thi hành án hành chính lại bị chậm trễ, gây ảnh hưởng lớn đến quyền lợi của người dân. Vậy thi hành án hành chính được hiểu như thế nào, quy trình thực hiện ra sao và có biện pháp xử lý gì nếu cơ quan, tổ chức, cá nhân không chấp hành?
1. Thi hành án hành chính là gì?
Trong hệ thống pháp luật Việt Nam, thi hành án hành chính là một lĩnh vực đặc thù, gắn liền với trách nhiệm tuân thủ bản án, quyết định của Tòa án trong các vụ án hành chính. Nếu như thi hành án dân sự chủ yếu liên quan đến việc thực hiện nghĩa vụ tài sản giữa các cá nhân, tổ chức, thì thi hành án hành chính lại hướng tới việc bảo đảm tính nghiêm minh của phán quyết Tòa án đối với cơ quan hành chính nhà nước hoặc cá nhân có thẩm quyền.
Như vậy, thi hành án hành chính không chỉ đơn thuần là thủ tục pháp lý mà còn là thước đo quan trọng phản ánh hiệu quả của nền tư pháp và mức độ thượng tôn pháp luật trong quản lý nhà nước.
Theo quy định tại Nghị định 71/2016/NĐ-CP, thi hành án hành chính được hiểu là việc thực hiện bản án, quyết định của Tòa án trong các vụ án hành chính đã có hiệu lực pháp luật. Điểm đặc biệt của thi hành án hành chính so với thi hành án dân sự là: Gắn liền chủ yếu với nghĩa vụ của cơ quan hành chính nhà nước, người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính.
Những bản án, quyết định hành chính buộc phải thi hành thường là:
- Bản án, quyết định sơ thẩm không bị kháng cáo, kháng nghị.
- Bản án, quyết định phúc thẩm.
- Quyết định giám đốc thẩm, tái thẩm.
- Quyết định theo thủ tục đặc biệt của Hội đồng Thẩm phán TAND Tối cao.
- Quyết định áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời.
Điều này có nghĩa, một khi bản án hành chính đã có hiệu lực, cơ quan, tổ chức hoặc cá nhân có nghĩa vụ thi hành phải thực hiện đầy đủ và đúng thời hạn.
2. Thời hạn tự nguyện thi hành án hành chính
Một trong những nguyên tắc cơ bản của thi hành án hành chính là bảo đảm thời hạn tự nguyện thi hành. Luật Tố tụng hành chính năm 2015 quy định rằng, trong vòng ba mươi ngày kể từ khi nhận bản án hoặc quyết định, người phải thi hành án có nghĩa vụ tự nguyện chấp hành. Đây là khoảng thời gian hợp lý để cơ quan, tổ chức hoặc cá nhân bị buộc thi hành có thể rà soát, chuẩn bị và thực hiện đầy đủ các nội dung theo bản án.
Khi đã quá thời hạn tự nguyện thi hành mà bản án chưa được thực hiện, pháp luật trao cho người được thi hành án quyền yêu cầu Tòa án ra quyết định buộc thi hành án hành chính. Đây là một cơ chế bảo đảm nhằm khẳng định hiệu lực tối thượng của bản án Tòa án.
Người dân trong trường hợp này có thể gửi đơn yêu cầu tới Tòa án đã xét xử sơ thẩm, kèm theo bản sao bản án và những tài liệu có liên quan. Thời hạn nộp đơn là một năm kể từ ngày kết thúc thời hạn tự nguyện. Trong trường hợp có sự kiện bất khả kháng hoặc trở ngại khách quan, thời gian đó sẽ không được tính vào thời hạn, nhằm bảo vệ tối đa quyền của người dân và các bên liên quan
3. Làm gì khi cơ quan, tổ chức không tự nguyện thi hành án?
Trên thực tế, nhiều bản án hành chính dù đã có hiệu lực nhưng cơ quan hành chính vẫn chậm trễ hoặc cố tình không chấp hành. Khi đó, người được hưởng quyền lợi có thể thực hiện các bước sau:
Bước 1: Nộp đơn yêu cầu buộc thi hành án hành chính
- Nơi nộp đơn: Tòa án đã xét xử sơ thẩm vụ án.
- Hồ sơ kèm theo: Đơn yêu cầu, bản sao bản án/ quyết định có hiệu lực và tài liệu liên quan.
- Thời hạn yêu cầu: 01 năm kể từ khi hết thời hạn tự nguyện thi hành án. Nếu có sự kiện bất khả kháng hoặc trở ngại khách quan, thời gian này sẽ không tính vào thời hạn nêu trên.
Bước 2: Tòa án ra quyết định buộc thi hành án
Khi nhận được đơn hợp lệ, Tòa án có trách nhiệm xem xét và ban hành quyết định buộc cơ quan, tổ chức, cá nhân có nghĩa vụ phải thực hiện bản án hành chính.
Bước 3: Trách nhiệm của cơ quan cấp trên
Trong vòng 3 ngày làm việc kể từ khi nhận được quyết định buộc thi hành án, người đứng đầu cơ quan cấp trên trực tiếp của đơn vị bị buộc thi hành phải ban hành văn bản chỉ đạo, yêu cầu thực hiện nghiêm túc bản án.
Nếu đã có chỉ đạo từ cấp trên mà đơn vị, cá nhân vẫn cố tình chây ì, cơ quan cấp trên tiếp tục phải có biện pháp xử lý, xem xét trách nhiệm đối với người đứng đầu và báo cáo cơ quan có thẩm quyền.
4. Nội dung đơn yêu cầu buộc thi hành án hành chính
Để tránh thiếu sót, đơn yêu cầu buộc thi hành án hành chính nên có đầy đủ các thông tin sau theo Khoản 3 Điều 11 Nghị định 71/2016 về Quy định thời hạn, trình tự, thủ tục thi hành án hành chính và xử lý trách nhiệm đối với người không thi hành bản án, quyết định của Tòa án:
a) Tên, địa chỉ của người yêu cầu;
b) Tên Tòa án đã xét xử sơ thẩm được yêu cầu;
c) Tên, địa chỉ của người được thi hành án, người phải thi hành án;
d) Nội dung yêu cầu thi hành án;
đ) Ngày, tháng, năm làm đơn;
e) Chữ ký hoặc điểm chỉ của người làm đơn; trường hợp là pháp nhân thì phải có chữ ký của người đại diện hợp pháp và đóng dấu của pháp nhân.
Việc chuẩn bị đơn đúng, đủ nội dung sẽ giúp quá trình Tòa án xem xét và ra quyết định diễn ra nhanh chóng, thuận lợi hơn.
5. Chế tài khi không thi hành án hành chính
Pháp luật Việt Nam quy định nhiều mức xử lý khác nhau, từ kỷ luật nội bộ, xử phạt hành chính cho đến truy cứu trách nhiệm hình sự. Điều 380 Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) đã hình sự hóa hành vi cố ý không chấp hành bản án, quyết định của Tòa án. Đây là bước tiến quan trọng, thể hiện quyết tâm của Nhà nước trong việc bảo đảm tính nghiêm minh của nền tư pháp.
Không chỉ vậy, nếu hành vi cản trở việc thi hành án gây thiệt hại, người vi phạm còn có thể phải bồi thường theo quy định pháp luật dân sự. Có thể thấy, chế tài trong thi hành án hành chính mang tính răn đe mạnh mẽ, nhằm buộc các cơ quan, tổ chức và cá nhân có thẩm quyền phải tuân thủ pháp luật một cách nghiêm túc.
Các chế tài được đặt ra bao gồm:
- Xử lý kỷ luật hoặc xử phạt hành chính đối với hành vi cố tình không thi hành án.
- Truy cứu trách nhiệm hình sự nếu có dấu hiệu phạm tội, ví dụ tội không chấp hành án theo Điều 380 Bộ luật Hình sự.
- Người nào lợi dụng chức vụ, quyền hạn để cản trở việc thi hành án có thể bị miễn nhiệm, cách chức hoặc xử lý hình sự.
- Nếu hành vi gây thiệt hại, bên vi phạm phải bồi thường theo quy định của pháp luật dân sự.
Như vậy, thi hành án hành chính không chỉ là nghĩa vụ pháp lý mà còn gắn liền với trách nhiệm kỷ luật, hành chính và cả hình sự trong trường hợp vi phạm.
6. Kết luận
Có thể khẳng định rằng, thi hành án hành chính là một quá trình không chỉ mang tính pháp lý mà còn mang tính chính trị – xã hội sâu sắc. Nó thể hiện mối quan hệ giữa quyền lực tư pháp và quyền lực hành chính, đồng thời phản ánh mức độ thượng tôn pháp luật trong hoạt động của bộ máy nhà nước.
Khi một bản án hành chính được thi hành đầy đủ, quyền lợi của người dân được bảo đảm, niềm tin vào công lý được củng cố và uy tín của cơ quan hành chính cũng được nâng cao. Ngược lại, việc chây ì, cố tình trì hoãn thi hành án không chỉ xâm hại quyền lợi cá nhân mà còn làm xói mòn niềm tin của xã hội vào sự công bằng và hiệu quả của hệ thống pháp luật.
Từ những phân tích trên, có thể thấy rằng thi hành án hành chính không chỉ là trách nhiệm pháp lý mà còn là nghĩa vụ chính trị của cơ quan hành chính và người có thẩm quyền. Để bảo đảm tính khả thi, cần có sự giám sát chặt chẽ của Tòa án, sự chỉ đạo quyết liệt từ cơ quan cấp trên, cùng với sự chủ động của người dân trong việc yêu cầu thi hành án. Đồng thời, chế tài pháp luật cần được áp dụng nghiêm minh, không khoan nhượng với những trường hợp cố tình không chấp hành.
Chỉ khi đó, thi hành án hành chính mới thực sự trở thành công cụ hữu hiệu bảo vệ quyền lợi hợp pháp của công dân và góp phần xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa.
—————————————————————————————-
Công ty Luật TNHH Việt Anh 24h tự hào là đơn vị tư vấn pháp lý chuyên sâu, hỗ trợ thành lập doanh nghiệp trọn gói nhanh chóng, chính xác và tiết kiệm chi phí. Với đội ngũ luật sư, chuyên viên dày dặn kinh nghiệm, chúng tôi cam kết:
Tư vấn chọn loại hình doanh nghiệp phù hợp
Soạn hồ sơ đăng ký đúng luật, đúng biểu mẫu
Hỗ trợ đăng ký online, nộp hồ sơ, khắc dấu, công bố thông tin
Đăng ký thuế ban đầu, hóa đơn điện tử, tài khoản ngân hàng
Hướng dẫn các thủ tục pháp lý sau thành lập
Việt Anh Legal & Investment – Luật Việt Anh
